تولید ناخالص داخلی چیست؟

تولید ناخالص داخلی یا به‌اصطلاح GDP یکی از مهم‌ترین آمارهای اقتصادی است که باید هر فعال اقتصادی با آن آشنا باشد و بر مبنای آن تصمیمات خود را جهت بدهد. در این پست، قصد ما به‌تنهایی، تعریف این آمار نیست بلکه می‌خواهیم کاربرد آن را در کسب‌وکار شخصی و فضای حرفه‌ای کاری خود بسنجیم.

اصطلاحاً تولید ناخالص داخلی سالانه، مجموع ارزش کالاها و خدمات نهایی در طول یک سال هست، یعنی کالاهایی که خود جزء مواد اولیه‌ی کالای دیگری نیستند و ازاین‌رو مشتری آن‌ها مصرف‌کننده‌ی نهایی هست. برای مثال سیمان، صندلی، پفک و اصلاً هر چیز دیگری که به مصرف ما می‌رسد، مجموع ارزش آن‌ها در محاسبات تولید ناخالص داخلی لحاظ می‌شود.

در عمل ارزش‌افزوده تولیدشده توسط همه‌ی بخش‌های اقتصاد اعم از خدمات و تولید درمجموع، تولید ناخالص داخلی را شکل می‌دهند.

از تولید ناخالص داخلی برای اندازه‌گیری حجم فعالیت‌های اقتصادی یک کشور استفاده می‌شود و هرچقدر تولید ناخالص داخلی بالاتر باشد اصطلاحاً آن کشور ازنظر اقتصادی قدرتمندتر است و اقتصاد بزرگ‌تری دارد و هرچقدر تولید ناخالص داخلی کمتر باشد، آن کشور اقتصاد کوچک‌تری دارد.

تولید ناخالص ملی چیست؟

اما اصطلاح دیگری نیز به نام تولید ناخالص ملی یا GNP داریم. این اصطلاح از عمومیت کمتری نسبت به آمار GDP برخوردار است، ولی به هر صورت آمار مناسبی از وضعیت فعالین اقتصادی به ما می‌دهد.

در تولید ناخالص ملی، ارزش کالاها و خدمات نهایی تولیدشده توسط افراد یک کشور و در تولید ناخالص داخلی، مجموع ارزش کالاها و خدمات نهایی در داخل مرزهای یک کشور، اهمیت دارد.

یعنی اگر یک ایرانی در خارج از کشور اقدام به تولید محصول نماید، برای مثال سیمان تولید کند، ارزش تولیدات سیمان این فرد ایرانی در محاسبات تولید ناخالص ملی لحاظ می‌شود ولی چون تولیدات این فرد در داخل مرزهای ایران قرار ندارد، در محاسبات تولید ناخالص داخلی لحاظ نمی‌شود.

برای مثال تولیدات ایرانیان خارج از کشور در محاسبات GNP آورده نمی‌شود.

همچنین اگر یک فرد خارجی در داخل کشور اقدام به تولید محصولاتی نماید، محصولات تولیدی آن در محاسبات تولید ناخالص داخلی کشور لحاظ می‌شود ولی در محاسبات تولید ناخالص ملی آورده نمی‌شود.

برای مثال تولیدات افغانستانی‌ها در داخل ایران در محاسبات GNP لحاظ نمی‌شود ولی در محاسبه‌ی GDP لحاظ می‌شود.

نکته‌ی مهم: عموماً ارقام حاصل از تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص ملی تفاوت خیلی قابل توجهی ندارند و در آمارها، ارقام تولید ناخالص داخلی موردتوجه قرار می‌گیرد و از تولید ناخالص ملی عموماً برای سنجش رفاه یک جامعه استفاده می‌شود.

محاسبه تولید ناخالص داخلی

روش های محاسبه تولید ناخالص داخلی بر سه راه هستند:

• محاسبه تولید ناخالص داخلی به روش تولید یا ارزش افزوده

در این روش جمع ارزش افزوده محصولات تولیدی یا خدماتی در بازه ی زمانی مورد نظر به عنوان میزان تولید ناخالص داخلی اعلام میشود. در این روش فرض بر این است که میزان ارزش افزوده با ارزش کالای نهایی یکسان است.

برای مثال اگر قیمت نان را ۲۰۰ تومان در نظر بگیرید. در این قیمت، ارزش افزوده ی ۵۰ تومانی کشت گندم، ارزش افزوده ۱۰۰ تومانی برداشت گندم و ساخت آرد و ارزش افزوده ی ۵۰ تومانی تبدیل آرد به نان در نظر گرفته شده است.

۵۰+۱۰۰+۵۰=۲۰۰ تومان

مجموع ارزش افزوده های ایجاد شده در پخت نان ۲۰۰ تومان و دقیقا برابر با ارزش کالای نهایی است.

• محاسبه تولید ناخالص داخلی به روش درآمد

در این روش با استفاده از سود عملیاتی، خالص بهره پرداختی و اجاره منابع طبیعی توید ناخالص داخلی محاسبه می شود.

• محاسبه تولید ناخالص داخلی به روش هزینه یا مخارج

در این روش با جمع هزینه های نهایی در یک واحد اقتصادی، تولید ناخالص داخلی به دست می آید. فرمول محاسبه تولید ناخالص داخلی به روش هزینه یا مخارج به شرح زیر است:

فرمول محاسبه تولید ناخالص داخلی چیست؟

فرمول محاسبه تولید ناخالص داخلی به شرح زیر است:

GDP=C+I+G+(X-I)

C مخفف Consumer به معنی مصرف هست. مصرف در اینجا به معنی تمام هزینه‌های معمول هر خانوار اعم از خوراکی و غیرخوراکی هست و به سه دسته تقسیم می‌شود:

• مصرف کالاهای بادوام، کالاهایی که عمر طولانی دارند مانند اتومبیل، وسایل منزل مثل مبل و یخچال و تلویزیون و غیره.
• مصرف کالاهای غیر بادوام؛ این کالاها عمر بالایی ندارند مانند مواد خوراکی، پوشاک و غیره.
• استفاده از خدمات؛ که شامل مصارف غیر فیزیکی است. برای مثال هزینه‌ای که برای بلیت کنسرت، مسابقه فوتبال، تئاتر و غیره پرداخت می‌شود.

این آیتم‌ها همگی در زمره‌ی مصارف محاسبه‌شده و در تولید ناخالص داخلی لحاظ می‌شود.

I مخفف Investment به معنی سرمایه‌گذاری هست. در اینجا سرمایه‌گذاری به معنای خرید کالا و یا خدمات برای راه‌اندازی کسب‌وکار و یا گسترش کسب‌وکار دارد. سرمایه‌گذاری در بانک، اوراق مشارکت، خرید سهام و حق تقدم سهام و غیره در محاسبات مربوط به سرمایه‌گذاری نمی‌آید.

در این دسته تنها هزینه‌های سرمایه‌گذاری نظیر خرید تجهیزات کاری، خرید نرم‌افزارهای مرتبط با کسب‌وکار و اقلامی که مورد مصرف خانوار نیستند. برای مثال دستگاه جوش، سنگ فرز، دستگاه برش کارتن و هرگونه وسیله‌ی سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری مرتبط با کسب‌وکار در این دسته جای می‌گیرند.

G مخفف Government به معنی هزینه‌های دولتی هست. این هزینه‌ها شامل خدمات عمومی مثل هزینه‌های دفاعی و امنیتی، هزینه‌های مرتبط با بهداشت و درمان و هزینه‌های مرتبط با آموزش همگانی، هزینه‌های ساخت بزرگراه‌ها و موزه‌ها و غیره هست.

هزینه‌های دولتی با توجه به ساختار اقتصاد کشورها بعضاً بخش قابل توجهی از اقتصاد را به خود اختصاص می‌دهند.

X مخفف eXport به معنی صادرات هست. با توجه به اینکه بخشی از کالاهای تولیدشده در داخل کشور به مصرف داخل نمی‌رسد و به بازارهای صادراتی ارسال می‌شود، ازاین‌رو این اقلام باید در محاسبات تولید ناخالص داخلی لحاظ شود.

هر یک از اقلامی که صادر می‌شود در محاسبات تولید ناخالص داخلی لحاظ می‌شود.

I مخفف Import به معنی واردات هست. ازآنجاکه بخشی از کالاهای مصرفی و غیر مصرفی که در بخش مصرف (C) و هزینه‌های دولتی (G) ناشی از واردات هست و تولید آن‌ها در داخل کشور انجام‌نشده است، لذا باید ارقام مربوط به این بخش از مجموع تولید ناخالص داخلی کسر شود.

در این بخش تمامی خدمات و کالاهای وارداتی به کشور در محاسبات لحاظ شده و از تولید ناخالص داخلی کسر می‌شود.

نکته‌ی مهم: در محاسبات تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص ملی تنها کالاهای نهایی که مورد مصرف قرار می‌گیرند لحاظ می‌شوند. برای مثال وقتی ارزش ریالی نان در محاسبات تولید ناخالص داخلی لحاظ می‌شود، در عمل ارزش عملیات صورت گرفته برای تبدیل گندم به آرد و انتقال آرد به نانوایی و غیره همگی در ارزش نان محاسبه‌شده است. ازاین‌رو تنها کالاهای نهایی در محاسبات تولید ناخالص داخلی آورده می‌شود.

فرمول تولید ناخالص ملی چیست؟

فرمول محاسبه تولید ناخالص ملی به شرح زیر است:

GNP=C+I+G+(X-I)+NFP

همان‌طور که مشاهده می‌شود تفاوت فرمول تولید ناخالص داخلی ولی تنها در بخش NFP هست. این بخش حاصل معادله‌ی زیر است:

کل پرداخت‌های وجه به کارگران خارجی شاغل در داخل کشور منهای ارزش کالاهای تولیدشده توسط کارگران خارجی حاضر در کشور

نتیجه‌ی این معادله در محاسبه تولید ناخالص ملی آورده می‌شود و درصورتی‌که پرداخت به کارگران خارجی بیشتر باشد، تولید ناخالص ملی بیشتر از تولید ناخالص داخلی و اگر ارزش کالاهای تولیدشده توسط کارگران خارجی حاضر در کشور بیشتر از پرداخت‌ها به کارگران خارجی در داخل کل شود باشد، تولید ناخالص ملی کمتر از تولید ناخالص داخلی خواهد بود.

همچنین شما می‌توانید برای مطالعه‌ی بیشتر در خصوص محاسبه تولید ناخالص داخلی و محاسبه تولید ناخالص ملی از به سایت بانک مرکزی مراجعه بفرمایید.

تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۹۵

برای دسترسی به آمارهای تولید ناخالص داخلی، بهترین کار مراجعه سایت بانک مرکزی به آدرس www.cbi.ir است. شما با کلیک بر روی نشریات و پژوهش‌ها و سپس با کلیک بر روی نما گرهای اقتصادی می‌توانید به آمار تولید ناخالص داخلی دسترسی داشته باشید. همچنین شما می‌توانید با کلیک بر روی آمارهای تولید ناخالص داخلی به این آمار به‌صورت مستقیم دسترسی پیدا کنید.
این آمارها در دوره‌های سه‌ماهه منتشر می‌شود و عموماً بر روی بازارهای مالی تأثیرگذار هستند. البته باید توجه داشت انتشار این آمار توسط بانک مرکزی ایران بر روی بازار بورس تاکنون اثر خاص و مستقیمی نداشته است.
به هر صورت با توجه به اینکه این آمار بیان­گر وضعیت فعلی اقتصاد کشور است، در تحلیل‌های اقتصادی از آن استفاده‌ی بسیاری می‌شود.

تولید ناخالص داخلی ایران ۲۰۱۵

برای دسترسی به آمار تولید ناخالص داخلی همچنین می‌توان از سایت‌های بین‌المللی نظیر صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و ابزار گوگل استفاده کنیم و آمارهای مختلف اقتصادی ازجمله تولید ناخالص داخلی ایران ۲۰۱۵ و سال‌های قبل یا بعدازآن را به دست بیاوریم.

همچنین شما می‌توانید برای دسترسی به بخش عمده‌ای از آمارهای اقتصادی ایران و سایر کشورهای دنیا با استفاده از سایت تریدینگ اکونومیک به آمارها دسترسی داشته باشید.

شما برای مشاهده‌ی آرشیو تولید ناخالص داخلی می تونید از سایت مرکز آمار و سایت بانک مرکزی استفاده کنید.

سایت درگاه ملی آمار    و   آمار و داده های بانک مرکزی مراجعه بفرمایید.

شما می‌توانید با مراجعه به بخش حساب‌های ملی سالانه به آرشیو آمار تولید ناخالص داخلی، تولید ناخالص ملی و غیره دسترسی داشته باشید.

تولید ناخالص داخلی اسمی چیست؟

اگر در دوره ای تولید ناخالص داخلی را با قیمت های سال جاری (همان سال) محاسبه کنیم، تولید ناخالص داخلی اسمی به دست می آید. برای مثال اگر تولید ناخالص داخلی اسمی را با قیمت های سال ۹۷ محاسبه کنیم، تولید ناخالص داخلی اسمی را در این سال به دست خواهیم آورد.

تولید ناخالص داخلی حقیقی چیست؟

تولید ناخالص داخلی حقیقی به این ترتیب است که اگر تولید ناخالص داخلی را بر مبنای قیمت های سال پایه اندازه گیری کنیم به آن تولید ناخالص داخلی حقیقی یا تولید ناخالص داخلی واقعی گفته می شود.

سال پایه چیست؟

در بررسی روند تولید ناخالص داخلی یکی از سال هایی که که کشور در آن از نظر تورم، تولید، نرخ بیکاری وضعیت عادی و مناسبی دارد، آن سال را به عنوان سال پایه یا سال مبنا انتخاب می کنیم و تغییرات آمارهای اقتصادی را نسبت به آن سال می سنجیم.

در حقیقت سال پایه باید به نحوی انتخاب شود که کشور از نظر اقتصادی، شرایطی عادی داشته باشد و در فضای اقتصاد نوسانات غیرعادی و قابل توجه قیمت روی نداده باشد. در این صورت مقایسه ی قیمت ها در سال های بعد از سال پایه نسبت به سال پایه معنی دار خواهد بود. مطابق آخرین خبرها سال پایه ی ایران در حال حاضر سال ۱۳۹۵ قرار دارد و با توجه به تغییر فاصله ی بین دو سال پایه از ۷ سال به ۵ سال، سال پایه ی بعدی سال ۱۴۰۰ خواهد بود.

با این تفاسیر اگر تولید ناخالص داخلی سال ۱۳۹۷ را مبنای تولید ناخالص داخلی سال ۱۳۹۵(سال پایه) به دست بیاوریم، تولید ناخالص داخلی واقعی یا حقیقی به دست می آید.

در عمل آن چیزی که باعث میشود تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت از نظر آماری اهمیت بالاتری داشته باشد، حذف تورم در محاسبات تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی است. یعنی صرفا افزایش قیمت کالاها موجب رشد اقتصادی نمی شود بلکه رشد مقداری تولید و ارائه ی خدمات بر آن تاثیر بیشتری دارد.

تولید ناخالص داخلی ایران

برای مشاهده و بررسی تولید ناخالص داخلی کافی است نماترهای اقتصادی را همان‌طور که در بالا گفته شد، دانلود کنید و در صفحه سوم آمار رشد تولید ناخالص داخلی را مشاهده کنید. این صفحه دقیقاً مانند تصویر زیر هست:

مطابق تصویر بالا که متعلق به نماترهای اقتصادی شش‌ماهه‌ی ابتدایی سال ۱۳۹۶ هست شما می‌توانید با مشاهده‌ی جدول دوم ردیف سمت راست آمار تولید ناخالص داخلی ایران را مشاهده کنید. همان‌طور که مشاهده می‌شود رشد تولید ناخالص داخلی کشور در شش‌ماهه‌ی دوم برابر با ۴٫۶% بوده است.

در تصویر زیر شما می توانید جزئیات آمار تولید ناخالص داخلی را مشاهده نمایید:

این آمار در صفحه ی ششم نما گرهای اقتصادی بانک مرکزی با نام تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت قرار دارد. در آمار بالا، تولید ناخالص داخلی به قیمت ثایت سال ۱۳۹۰ آورده شده است.

آمار تولید ناخالص داخلی

در بررسی های آمار تولید ناخالص داخلی، عمدتا تولید ناخالص داخلی به قیمت های ثابت (پایه) مورد نظر می باشد

برای مشاهده ی آمار تولید ناخالص داخلی کشورها، می توانید از سایت تریدینگ اکونومیک برای دسترسی به تولید ناخالص داخلی کشورها استفاده نمایید.

در سال ۱۳۹۵ تولید ناخالص داخلی ایران به قیمت جاری برابر با ۱۳،۱۵۱ هزار میلیارد ریال معادل ۱،۳۱۵ هزار میلیارد تومان می باشد. با در نظر گرفتن میانگین نرخ دلار آزاد ۳۶،۴۰۰ ریال برای سال ۱۳۹۵، تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۹۵ برابر با ۳۶۱٫۲ میلیارد دلار بوده است.

گفتنی است تولید ناخالص داخلی ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ برابر با ۱۸،۵۶۹ میلیارد دلار می باشد!

سرانه تولید ناخالص داخلی

برای محاسبه‌ی سرانه ی تولید ناخالص داخلی کافی است که تولید ناخالص داخلی را تقسیم بر جمعیت کشور نماییم. به این ترتیب سرانه ی تولید ناخالص داخلی محاسبه می شود.

در سال ۱۳۹۵ سرانه تولید ناخالص داخلی ایران به شرح زیر بوده است:

با توجه به این که تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۱۳۹۵ مطابق با نما گرهای اقتصادی بانک مرکزی برابر با  ۱،۳۱۵ هزار میلیارد تومان و جمعیت کشور نیز بنا بر همان گزارش برابر با  ۸۰٫۹ میلیون نفر می باشد. از این رو سرانه تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۹۵ برابر با حاصل رابطه ی زیر می باشد:

بنابراین سرانه تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۶،۲۵۵ تومان می باشد.

Gdp مخفف چیست

حرفG به‌اختصار از لغت Growth به معنی رشد است.

حرف D مخفف Domestic به معنی داخلی است.

حرف P مخفف Product به معنی تولیدات است.

عملاً GDP مخفف Growth domestic product هست و ترجمه‌ی تحت‌اللفظی آن رشد تولیدات داخلی هست. در فضای اقتصادی GDP را رشد تولید ناخالص داخلی می‌نامند و ازجمله آمارهای بسیار مهم منتشره از سوی اقتصاد هر کشوری به شمار می‌آید.

منظور از “ناخالص”  در تولید ناخالص داخلی چیست؟

در حسابداری ملی منظور از ناخالص ارقامی است که استهلاک از آن‌ها کسر نمی‌گردد. برای مثال در هنگام تولید یا ارائه‌ی خدمات، استهلاک بخشی از هزینه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد و در اینجا به دلیل عدم کسر استهلاک از تولید یا خدمات، تولید ناخالص داخلی آورده شده است.

درصورتی‌که استهلاک از تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص ملی کسر شود، تولید خالص داخلی و تولید خالص ملی به دست می‌آید.

استهلاک ناشی از فرسودگی ماشین‌آلات، ابزار، دستگاه‌ها و ازکارافتادگی آن‌ها هست.

کاربرد تولید ناخالص داخلی

آمارهای منتشره در خصوص تولید ناخالص داخلی یکی از مهم‌ترین آمارهای اقتصادی در خصوص هر کشوری هست و عموماً این آمار ازجمله سنجه‌های بررسی رشد اقتصادی به شمار می‌آید. درصورتی‌که تولید ناخالص داخلی کشور در یک سال بالاتر از سال گذشته باشد، این آمار به معنی رشد اقتصادی آن کشور تعبیر می‌شود.

رشد اقتصادی چیست؟

افزایش تولید ناخالص داخلی (به قیمت ثابت) یک کشور در یک سال نسبت به یک سال دیگر را در اقتصاد، رشد اقتصادی می نامند.

فرض کنید تولید ناخالص داخلی ایران (به قیمت ثابت) در سال ۱۳۹۵ برابر با ۴۰۰ میلیارد دلار باشد و در سال ۱۳۹۶ نیز تولید ناخالص داخلی ایران (به قیمت ثابت) ۴۲۰ میلیارد دلار باشد. با این تفاسیر رشد اقتصادی ایران برابر است با:

با توجه به محاسبات بالا، رشد اقتصادی ایران در سال ۱۳۹۶ برابر با ۵% بوده است.

انتشار آمار تولید ناخالص داخلی همچنان نشان‌دهنده‌ی رونق یا رکود اقتصاد کشور نیز هست و به همین دلیل این آمار توسط فعالان اقتصادی به‌صورت دقیق رصد می‌شود و در بازارهای بین‌المللی فارکس نیز انتشار آمار تولید ناخالص داخلی می‌تواند بر روی ارزش یک ارز اثر مثبت یا منفی بگذارد.

برای مثال رشد اقتصادی آمریکا می‌تواند موجب افزایش ارزش دلار و کاهش رشد اقتصادی نیز می‌تواند موجب کاهش ارزش دلار بشود. ازاین‌رو این آمار به‌صورت مداوم توسط تحلیلگران مورد بررسی قرار می‌گیرد.

رشد اقتصادی بیشتر از پیش‌بینی باشد یعنی چه؟

اقتصاددانان، تحلیلگران، علاقه‌مندان به اقتصاد با توجه به اهمیت بالای رشد اقتصادی در فضای کسب‌وکار، خدمات، اشتغال، پس‌انداز و غیره اقدام به پیش‌بینی وضعیت اقتصادی و آمار تولید ناخالص داخلی می‌کنند و در کشورهای بزرگ مؤسساتی نظیر رویترز این پیش‌بینی‌ها را از اقتصاددانان جمع‌آوری می‌کنند و در خبرگزاری‌ها منتشر می‌کنند.

برای مثال تحلیلگران و اقتصاددانان و مؤسسات مالی بزرگ نظیر مورگان استنلی، گلدمن ساش و غیره پیش‌بینی می‌کنند رشد اقتصادی آمریکا در سال ۲۰۱۹برابر با ۲٫۵% باشد.

فعالان بازار فارکس به این پیش‌بینی‌ها اهمیت می‌دهند و در تخمین ارزش دلار، این پیش‌بینی را در نظر می‌گیرند. حال اگر آمار منتشره از رشد اقتصادی آمریکا با این پیش‌بینی‌ها تفاوت داشت، این مسئله موجب تغییر ارزش دلار خواهد شد. به‌این‌ترتیب که درصورتی‌که رشد اقتصادی بالاتر از پیش‌بینی‌ها باشد، ارزش پول آن کشور افزایش می‌یابد و اگر رشد اقتصادی کمتر از پیش‌بینی‌ها باشد، ارزش پول آن کشور کاهش می‌یابد.

در مثال بالا اگر رشد اقتصادی سال ۲۰۱۹ بالاتر از ۲٫۵% باشد، ارزش دلار بالا خواهد رفت و اگر پایین‌تر از ۲٫۵% بود، ارزش دلار کاهش خواهد یافت.

همچنین یکی دیگر از کاربردهای آمار رشد اقتصادی و انتشار ارقام تولید ناخالص داخلی، بررسی وضعیت رونق و رکود در بازار است. و به‌صورت کلی کاهش مداوم رشد اقتصادی به رکود اقتصادی تعبیر می‌شود.

تولید ناخالص داخلی pdf

شما می‌توانید با کلیک بر روی لینک زیر این مقاله را به‌صورت کامل دانلود نمایید:

تولید ناخالص داخلی pdf